Thursday, August 30, 2012

SHQIPTARET E AMERIKES, JO SHQIPTARO-AMERIKANET





SHQIPTARET E AMERIKES, JO SHQIPTARO-AMERIKANET!

Se sa eshte numri i shqiptareve qe aktualisht jetojne ne Shtetet e Bashkuara te Amerikes, nuk dihet saktesisht, por nje studim qeveritar i vitit 2008 vlereson se ne kete vend jetojne mbi 400,000 shqiptare. Thuhet se shqiptari i pare qe emigroi ne SHBA qe Kole Kristofori i cili u vendos ne Boston ne vitin 1880. Prej atehere shqiptaret kane vazhduar te emigrojne ne kete vend neper periudha te ndryshme, por shumica u vendosen ketu pas luftes se dyte botrore. Nje fushate tjeter emigrimi masiv ka qene ajo e fundit te viteve te 60-ta dhe tjetra e radhes pas ramjes sesistemeve totalitare, tue fillue nga viti 1990. Sot, komuniteti shqiptar i Amerikes, eshte nder komunitetet me te vogla dhe me te reja, megjithese aktualisht mund te jete gjenerata e trete dhe e katerte qe jane lindur ketu e qe natyrishte mbajne shtetesine Amerikane. Nderkaq, nje numer jo i vogel i emigranteve shqiptare, sidomos i ketyre dekadave me te fundit, ende e kane te pazgjidhur statusin e tyre rezidencial. Sidoqofte, te gjithe jane puntore te medhenje, mbajne familjet e veta, jo vetem ketu ne SHBA, por edhe ne vendlindje. E duan dhe e admirojne Ameriken dhe e perjetojne ate si atedhe te tyre te dyte. Ne fakt, shqiptaret jane proamerikane te medhenje dhe sot ne epoken e globalizmit, kur bota po behet gjithnje e me e "vogel" dhe me prane ne saje te komunikimeve e lidhjeve dinamike brenda saj, te jetosh ne SHBA nuk eshte me nje ndjenje e kurbetit dhe bredhjes rrugave te botes, sikur ishte ne shekullin 19 dhe fillimit te shekullit 20, sikurse shohim edhe ne frymezimin e Ate Gjergj Fishtes tek poezia " Lamtumire".
Nje praktike e sapokrijuar rreth identitetit te kesaj mergate po impononon nje pyetje disi te cuditshme.
Pra, jane keta shqiptare te Amerikes, apo shqiptaro-amerikane?!
Ka kohe qe disa gazetare ketu ne ShBA e kane cpikur termin "shqiptaro-amerikanet", per identitetin e shqiptareve te ketushem. Me vetedije, apo pa te, kjo cpikje e re nuk ashte ne funkcion te ruajtjes se perkatesise se paster shqiptare.
Per t'iu pergjigje kesaj pyetje, ndoshta me perpara duhet te shohim se c'kuptim ka fjala "shqiptar".
Pra, c'do te thote kjo fjale; sa jane dimensionet e kesaj fjale, ku jane kufijte e kuptimit logjik te saj, si sillet kjo fjale ne kohe dhe ne hapsire? A jane vetem shqiptaret qe jetojne brenda kufijve te Shqiperise Londineze, shqiptare...., apo edhe ata qe jetotojne jashte saj.
Nese gjeografikisht dhe politikisht emri shqiptar do te perputhej vetem me kufijte e Shqiperise se sotme, atehere vetem shtetasit e saj do te quheshin shqiptare, kurse gjithe shqiptaret tjere neper bote do kishin identitete te tjera sipas shtesise ku jetojne! Ne kete rast, shqiptaret e Kosoves do te kishin te drejten te quhen si "kombi kosovar", ashtu sikurse po insiston Halim Matoshi, nderkaq ne Mal te Zi do te kishim shqiptaro- maazezet, ne Maqedoni shqiptaro- maqedonet, ne Serbi shqiptaro - serbet dhe Greqi, shqiptaro-greket, ne Gjermani, shqiptaro - gjermanet, etj.
Tue dijte se brenda Shqiperise do te mbetej pakica e trungut tone etnik, kombi shqiptar do te tkurrej tej mase dhe perllogaritjet per 10 milion shqiptare ne bote, do te beheshin krejtesisht te pakuptimta.
Nga femijnia me kujtohet nje pyetje qe e benim me njeni tjetrin: Cka behet lepuri pasi te kaloje kufinin? Dikush pergjigjej se ne ate rast behet emigrant, dikush thoshte turist, tjetri ashtu e keshtu, por pergjigja e vertete eshte se lepuri mbetet lepur edhe kur kalon kufinin.
Po shqiptari...?!
Sikurse permenda me perpara, ketu ne SHBA, ka kohe qe eshte cpikur nje term i ri per shqiptaret e ketushem. Termi i pare kesaj natyre duket se ze fill me komunitetin zezak te afrikaneve te natyralizuar ne SHBA duke krijuaj nje strukture te re me popullaten vendase te njohur si afro- amerikanet. Natyrisht, perdorimi i kesaj fjale ka nje konotacion racor dhe dihet qe eshte fjala per zezaket amerikane me origjine afrikane. Asnje komunitet tjeter nuk e shkruajn identitetin e tyre me vizen lidhese ( - )mbase kjo shenje pikesimi i jep termit nje kuptim krejtesisht tjeter! Psh: American italians ( jo american- italians) nuk don te thote italo- amerikanet, por Italjanet e Amerikes. Ne anglisht American Albanians, nenkupton Shqiptaret e Amerikes dhe assesi shqiptaro amerikanet ose shqiptaro- amerikanet!
Mesa duket disa shqiptare te prirur per asimilim te shpejte dhe nga ndjenja e madheshtise se te qenmes qytetare amerikane kane pervetesuar menyren "afro-amerikane" te percaktimit te identitetit te vet, dhe te cilitdo shqiptar qe percaktohet per te jetuar ketu ne SHBA, shkurt apo gjate, me letra ose pa to, ia ngjitin identitetin shqiptaro-amerikan.
Nese nje term i tille per shqiptaret eshte ne rregull, behet pyetja, pse kjo rregull nuk vlen edhe per vendet tjera ku poashtu lindin, rriten , jetojne, vdesin dhe varrosen shqiptaret!
Cili eshte perjashtimi ketu qe vlen vetem per shqiptaret e Amerikes, e nuk vlen per shqiptaret e nje shteti tjeter? Cili eshte ai monopol qe u takon vetem shqiptareve te Amerikes e jo shqiptarve te vendeve tjera, shtetas te te cilave jane?! Shqiptaret, ashtu sikurse kane emigruar ne SHBA, ashtu kane emigruar edhe ne pothuaj te gjitha shtete e Europes, Kanada, disa shtete te Amerikes Latine, shtetet e Afrikes Mesdhetare, lindjes se Aferme e te mesme, etj.
Sa identitete shqiptaresh do te na paraqiteshin atehere, sipas logjikes se atyre qe perdorin termin shqiprao-amerikanet. Sipas asaj logjike abnormale duhej te kishim:
shqiptaro- greke,
shqiptaro-italjane,
shqiptaro-malazeze,
shqiptaro-turq,
shqiptaro-gjermane,
shqiprao-sllovene,
shqiptaro- argjentinas, etj!!!
Nese keta pjestare te kombit tone qe jetojne gjetiu pervec Amerikes, nuk kane te drejte te quhen sispas shtetsise se tyre, atehere as shqiptaret e Amerikes nuk e kane ate te "drejte". Pra, kemi te bejme me te njejtat standarde te identifikimit andej e kendej Atlantikut, mbase shkenca eshte shkence, atje dhe ketu.
Por, sa identitete duhet te kene shqiptaret? Nje identitet apo qindra identitete?!
Hostoria na kujton se shqiptaret kane qene nder popujt me te prirur per asimilim.
Gjithe njerzit normal duan te njihen me identitet te plote , kurse shqiptaret kenaqen vetem me gjysme identitet. Nuk eshte per tu cuditur, mbase kjo marrezi ka filluar prej para shume shekujsh.
Fillimisht te gjithe shqiptaret ishin ashtu si ishin. Pak nga pak..., here emrin, here besimin , here dic, here dic tjeter, shqiptaret jane ata cka jane sot. Keshtu do te ndodhe edhe me ndjenjen e te qenmes shqiptar!
Le te marr nje shembull per veten time. Une jam i lindur ne Mal te Zi dhe me ka mjaftuar gjithmone te quhem vetem shqiptar ose shqiptar ne Mal te Zi. Kam jetuar ne Jugosllavine e Titos, ne Republiken Federale te Jugosllavise, ne Serbi e Mal te Zi, mandej ne Mal te Zi dhe tash ne SHBA. Pra deri me tash kam kaluar neper 6 shtetsina. Neser...., ku ta di, ndoshta vendos te jetoj ne Norvegji. A ishte dashte qe 6 here deri me tash te isha qujte si nje veture qe nderron pronarin disa here?! Pra pergjigja eshte e lehte. Shqiptari mbetet shqiptar kudoqofte: ne toke, ne uje, ne ajr!
Kur u vendosen shqiptaret ne Amerike, ata erdhen si shqiptare dhe nuk sollen me veti edhe Amerikane, qe te quhemi diaspore shqiptaro-amerikane!!! Fjala Diaspore mund te gjendet ne fjalor dhe ka kuptimin e levizjes, shperndarjes, daljes jashte vendorigjines te nje etnikumi. Pra shqiptaret jashte atedheut e tokave te tyre stergjyshore, kudo neper bote, quhen diaspore shqiptare. Amerikanet ( nuk di sa, e si dhe ku) e shperndare neper bote quhen diaspore amerikane?! Por…, diaspore shqiptaro- amerikane, nuk mund te quajm askend dhe ky koncept nuk permban kurrefare llogjiket. Por as fjala shoqate shqiptaro-amerikane, poashtu nuk mundet te qendroje, sepse nuk eshte nje shoqate ndershtetnore Shqiperi- Amerike! Perdorimi i ketyre termeve tani behet problem qe i takon shkences se Logjikes dhe nuk mundet te perdoret pa driten e gjelbert nga vete kjo shkence!
Sikur te behej fjale per nje shoqate te perzier ne nivelet shtetrore Shqiperi- Amerike, emertimi i tille do te ishte ne rregull. Te kesaj natyre do te kishim, bie fjala: komisioni i perzier shqiptaro-amerikan …..per te vezhguar nje problem…. Koncepte te tilla te involvuara ne te njejtin problem do te vlenin edhe per : Lufta Greko- Rromake; Fjalori Anglisht – Shqip; kufiri shqiptaro- maqedon. Por jo edhe termet e kesaj kesaj natyre si: diaspora shqiptaro-amerikane, shoqata shqiptaro-amerikane, akademia shqiptaro-amerikane ( kemi ketu nje sosh), shkrimtaret shqiptaro-amerikane…., etj. Te gjitha keto subjekte qe quajne veten me kesi emri, jane subjekte puro shqiptare qe krijohen , rregjistrohen dhe veprojne ne SHBA.
Por, mos te harrojme se edhe gjetiu ka shqiptare, neper bote! Edhe gjetiu shqiptaret shumohen duke lindur djem e vajza me shtetesi te atyre vendeve! E kuptoj qe eshte privilegj te jetosh ne SHBA, kure gjithe bota synon atje. E kuptoj qe nuk kemi ardhur te mbrojme identitetin tone ketu, por as ta falim aq lire sepse nuk jemi fundrrine e kombit, por nje mesatare e tij me mundesi per tu persosur me shume. Po dua te them se ne amerike jetojne disa qindra mijra shqiptare. Nuk eshte reale qe per hire te nje perqindjeje te vogel tu merret identiteti shumices se tyre. Me ne fund e kemi per detyre te nderojme edhe vullnetin e shumices. Edhe ajo pakice “shqiptaro-amerikane”, po ti spjegohej si duhet ky koncept…, do te kenaqej edhe me termin shqiptar, qe nuk do ta pengonte te mbaroje edhe Universitetin Columbia, ose te punoje edhe ne zyrat e larta qeveritare.
Une njoh shume te lindur ne SHBA qe ndihen krenare per identitetin, ndersa jane te integruar plotesishte ne jeten e ketij vendi.
Edhe nese prihemi nga nje deshire e tille per tu quajtur shqiptaro-amerikane, perseri duhet shpjeguar arsyet perse ky monopol i tille?!
Pse ben ky perjashtim per shqiptaret qe edhe posa shkelin ne Aeroportin Keneddy…, menjehere gazetaret e ketushem turren duke i pagezuar e bekuar si shqiptaro-amerikane, e ndoshta nuk bejne dokumenta as per 30 vjete?! Si shpjegohet kjo dukuri?! Une nuk jam ekspert per keso crregullimesh, por e di qe nuk eshte ne rregull dhe duhet te bejme qe me argumente ngushtojme frontin e atyre qe mendojne keshtu.
Une kam qene kryetar i Shoqates Dede Gjo Luli, ne New York. Ajo eshte e regjistruar ne qeveri si shoqate me emrin Dede Gjo` Luli Association ( anglisht) dhe Shoqata Shoqata Dede Gjo`Luli,( ne shqip). Ne emrin e saj nuk permendet fjala….Shqiptaro-Amerikane ose American-Albanian, sepse as nuk na eshte kerkuar dhe as nuk kemi pretenduar per ashtu. Dede Gjo Luli eshte shqiptar dhe nuk kemi pase arsye te ndihemi te kercnuar nga kombet tjera per ta precizuar pronesine mbi te.
Atehere…, behet pyetja?! Cka i shtyn disa qarqe ketu te quhen me katolike se Papa?!
…Mandej ne kemi per detyre njerzore qe viktimes ti fryjme ne goje edhepse mund ti kete dale shpirti e jo te konstatojme menjehere vdekjen e saj duke ferkuar duart!. Le te varroset kure ti ftofet trupi, e jo pa dhene shpirt ende! Ky eshte krim ndaj vetevetes.
Une ka do kohe qe flas per kete problem dhe sic duket teoria e dorezimit dhe e kapitulimit ka gjasa te perdoret si kunderargument! Le te shpresojme se shqiptaret nuk jane perjashtim per tu quajtur me gjysme identiteti!
See More